Op zoek naar soepele routes en tijd om te kiezen in onderwijs

Op zoek naar soepele routes en tijd om te kiezen in onderwijs

Het is lastig kiezen, als de wereld voor je open ligt en je alle kanten op kunt. Of als je nog moet ontdekken dat er ook voor jóu best kansen liggen… Toch moeten jongeren in het onderwijs al heel vroeg kiezen. Hoe zorgen we ervoor dat zij dit op z’n minst weloverwogen doen? En dan ook verder kunnen, als ze goed op weg zijn? Of toch switchen? Dat vraagt om samenwerken en soepele routes. Dit alles kwam ruim aan bod in een werkbezoek van de VO-raad, de MBO Raad en het ministerie van onderwijs aan het Friese mbo.

In dit werkbezoek lieten bestuurders – waaronder voorzitters Henk Hagoort (VO-raad) en Adnan Tekin (MBO Raad) – en medewerkers zich woensdag informeren over mooie initiatieven bij ROC Friese Poort en het Friesland College, die samengaan als Firda. Zo begon het bezoek in de techniekhal op de campus in Drachten, waar locatiedirecteur Dick ter Wee wees op de opbrengst van nauwe samenwerking met bedrijven in de regio. ‘Hierdoor zien jongeren welke kansen zij hebben in de techniek.’

Zes studenten konden prima aangeven hoe zij soms via omwegen waren uitgekomen in deze sector, waar ze ’t nu uitstekend naar hun zin hebben en stevig doorstomen in het mbo. Soms is dat in een BBL-traject vanuit groen of horeca, waar ze vanuit hun profiel in het vmbo ‘als vanzelf’ in terecht waren gekomen. Een andere keer is dat heel bewust. Zo wilde Jesse de Boer vanuit de havo niet meteen naar het hbo. ‘Wat moet je met werktuigbouwkunde, als je nog geen gat in een muur kunt krijgen?’ In een versnellingstraject kan hij nu ook in het mbo vaart maken.

Kronkelpaden

Hun ervaringen sloten naadloos aan bij het verhaal van Carlo Segers, die memoreerde dat hij als kind kunstenaar wilde worden, later koos voor techniek en nu als Firda-bestuurder stond voor een flinke groep mensen waarvan velen vroeger vast ook andere plannen hadden. ‘Die zoektocht leidt soms over kronkelpaden. Wij moeten als onderwijs vooral mensen steunen in het ontdekken van hun talenten en hen inspireren tot het zien én pakken van kansen.’

Dat vraagt in het mbo om aandacht voor persoonlijke ontwikkeling, naast alle vaardigheden in het vak. Segers: ‘Dan kun je anticiperen, in een wereld die steeds verandert. Of, zoals we dat bij Firda zeggen: leer jezelf het leven door…’ Het vraagt ook om samenwerking, in het onderwijs én met de praktijk om nieuwe wegen te zoeken. Programmamanager Henk de Vries liet op het gebied van techniek een aantal veelbelovende initiatieven zien.

Zo is het Innovatiecluster Drachten een fraai voorbeeld van vruchtbaar samenwerken, stelde voorzitter Binne Visser. Met 23 hightech-bedrijven in de regio én met onderwijs van mbo tot universiteit is dit cluster uitgegroeid tot een verband vol ambities en daadkracht. Hier zijn nu diverse uitdagende routes in de maak, die jongeren – en volwassenen – kunnen inspireren tot een toekomst in de techniek.  En ook voor de regio behouden, omdat hier veel mooie banen zijn. Visser: ‘Zo maken we elkaar sterker.’

Vanuit het vmbo

In het huidige stelsel hebben we echter te maken met vroege keuzes voor profielen in het voortgezet onderwijs en vervolgens een ingewikkelde zoektocht naar wat dan het vervolg in het beroepsonderwijs moet zijn. Hoe kies je dan? Heel veel jongeren weten het dan nog niet, blijkt uit onderzoek. En het aantal eerstejaars dat in het mbo switcht omdat het vakgebied tegenvalt, of misschien zelfs helemaal uit het mbo verdwijnt, is en blijft groot.

Om hen een doorkijkje te bieden naar zo’n vakgebied, organiseert het Friesland College al jaren een ‘proeverij’ in de vorm van Kies Je Wereld. Hierin draaien derdeklassers uit het vmbo een dagdeel mee in de praktijk van een opleiding. Na een busreis per Firdaliner van Drachten naar Heerenveen konden de bezoekers een uurtje aansluiten bij de leerlingen, in een programma van rolstoelbasketbal tot een activiteit bij Cosmo en een bezoek aan de studio van wellness. Zij maakten met zichtbaar plezier een rondje.

Voorschotje in LOB

Hierna werden de bezoekers – waaronder wethouders Sybrich Sijtsma en Gerrie Rozema van Heerenveen – uitgebreid bijgepraat over de lessen in het Kei College en Bornego, waarin leerlingen in het kader van LOB (Loopbaanoriëntatie en -begeleiding) al een aantal uren in de week aan de slag zijn in het mbo. Zo komen zij goed voorbereid aan bij de start en kunnen misschien zelfs al een voorschotje nemen op hun opleiding, maar voorál kunnen zij zo in de praktijk ondervinden of deze richting echt past.

Inmiddels lopen er verschillende routes, van sport en horeca tot cultuur en autotechniek. Organisatorisch is zo’n LOB-traject best een uitdagende klus, erkenden de begeleiders, maar de opbrengst is de moeite waard. Zo vertelden leerlingen Bea Racz en Manoa de Jong van Bornego dat zij door hun programma van vijf keer een dagdeel naar het Friesland College zeker weten dat zij interieurdesign willen doen. Bea: ‘Het is heel fijn om te weten dat je goed zit.’

Tijdens de lunch kreeg iedereen aan tafel stellingen voorgelegd, om ook deze tijd goed te benutten. Is een brede start in het mbo wellicht een goed idee? Voor de een wel… Maar als je ’t zeker weet, voelt zo’n jaar voor andere eerstejaars juist als vertragend. Hoe erg is het, als studenten switchen? Moet kunnen, als je ’t maar goed begeleidt. Meer samenwerken? Ja, dat zeker… En binnen het huidige systeem zit wel ruimte voor innovatie, maar we moeten ook kijken naar de opzet ervan.

Dit stelsel heeft een update nodig. Met die boodschap gingen Henk Hagoort en Adnan Tekin, de voorzitters van de VO-raad en MBO Raad, naar huis. Hagoort: ‘Hoe erg is het, als je in het vmbo nog niet weet wat je wilt? We moeten meer rust inbouwen.’ Dan is vmbo een plek om je talent te ontwikkelen, maar wel in het besef dat het nog maar de start is van een leven lang leren. Ook in mbo hebben studenten meer tijd nodig, stelde Tekin. ‘Daarom is het mooi wat hier gebeurt. En het is aan ons als raden om dit op beleidsniveau te ondersteunen.’

Als toetje voor dit werkbezoek – georganiseerd door Annet Linnebank – bezocht Tekin op de terugreis nog de locatie op Urk, waar opleidingsmanager Gerrit Meinen de ontwikkelingen in het maritieme onderwijs ruim kon belichten. Innovatie en uitbreiding van de opleidingen, onder meer met trainingen… Van alles kwam voorbij, met ook hier veel aandacht voor nauwe samenwerking met de praktijk.